1. Vấn đề mấu chốt của Án lệ
– Khi con nuôi có nguyện vọng được về sống với cha đẻ, mẹ đẻ thì cha nuôi, mẹ nuôi nên gửi hồ sơ yêu cầu Tòa án chấm dứt việc nuôi con nuôi của mình.
– Trong án lệ này, cả cha đẻ, mẹ đẻ và cha nuôi, mẹ nuôi đều thống nhất giao lại con nuôi chưa thành niên cho cha đẻ, mẹ đẻ tiếp tục chăm sóc, nuôi dưỡng nên Tòa án cũng đã chấp thuận yêu cầu này.
2. Tóm tắt nội dung
– Năm 2015, vợ chồng anh H và chị T1 có khó khăn về kinh tế nên để cháu H1 (sinh ngày 31/10/2003 – 12 tuổi) làm con nuôi của vợ chồng ông T và bà Q (đã làm thủ tục nuôi con nuôi đúng quy định tại UBND xã A và được cấp Giấy chứng nhận nuôi con nuôi số 01 ngày 15/09/2015.
– Sau khi nhận nuôi con nuôi, cháu H1 được đổi Họ (theo họ của ông T) và cháu được nuôi dưỡng và học tập tốt.
– Nay (năm 2019), cháu H1 (16 tuổi) có nguyện vọng được về sống chung cùng với cha mẹ ruột là anh H và chị T1, nên ông T và bà Q đã lập hồ sơ yêu cầu Tòa án về việc chấm dứt việc nuôi con nuôi nêu trên.
3. Cơ sở pháp lý
– Các điều 25, 26 và 27 Luật Nuôi con nuôi năm 2010;
– Điều 78 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014.
(Cơ sở pháp lý chi tiết, được nêu ở phần Bình luận).
4. Hướng giải quyết của Án lệ
Chấp nhận đơn yêu cầu giải quyết việc dân sự của ông T và bà Q:
– Chấm dứt việc nuôi con nuôi giữa ông T, bà Q với cháu.
– Quyền và nghĩa vụ của cha mẹ nuôi và con nuôi chấm dứt kể từ ngày quyết định chấm dứt việc nuôi con nuôi của Tòa án có hiệu lực pháp luật.
Xem chi tiết nội dung Án lệ số 61 tại: https://anle.toaan.gov.vn/webcenter/portal/anle/chitietanle?dDocName=TAND292160
– Các điều 25, 26 và 27 Luật Nuôi con nuôi năm 2010:
“Điều 25. Căn cứ chấm dứt việc nuôi con nuôi
Việc nuôi con nuôi có thể bị chấm dứt trong các trường hợp sau đây:
1. Con nuôi đã thành niên và cha mẹ nuôi tự nguyện chấm dứt việc nuôi con nuôi;
2. Con nuôi bị kết án về một trong các tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của cha mẹ nuôi; ngược đãi, hành hạ cha mẹ nuôi hoặc con nuôi có hành vi phá tán tài sản của cha mẹ nuôi;
3. Cha mẹ nuôi bị kết án về một trong các tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con nuôi; ngược đãi, hành hạ con nuôi;
4. Vi phạm quy định tại Điều 13 của Luật này.
Điều 26. Tổ chức, cá nhân có quyền yêu cầu chấm dứt việc nuôi con nuôi
1. Cha mẹ nuôi.
2. Con nuôi đã thành niên.
3. Cha mẹ đẻ hoặc người giám hộ của con nuôi.
4. Cơ quan, tổ chức sau đây có quyền yêu cầu chấm dứt việc nuôi con nuôi khi có một trong các căn cứ quy định tại các khoản 2, 3 và 4 Điều 25 của Luật này:
a) Cơ quan lao động, thương binh và xã hội;
b) Hội liên hiệp phụ nữ.
Điều 27. Hệ quả của việc chấm dứt nuôi con nuôi
1. Quyền, nghĩa vụ giữa cha mẹ nuôi và con nuôi chấm dứt kể từ ngày quyết định chấm dứt nuôi con nuôi của Tòa án có hiệu lực pháp luật.
2. Trường hợp con nuôi là người chưa thành niên hoặc đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự, không có khả năng lao động thì Tòa án quyết định giao cho cha mẹ đẻ hoặc tổ chức, cá nhân khác chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục vì lợi ích tốt nhất của người đó.
3. Trường hợp con nuôi được giao cho cha mẹ đẻ thì các quyền, nghĩa vụ của cha mẹ đẻ đã chấm dứt theo quy định tại khoản 4 Điều 24 của Luật này được khôi phục.
4. Trường hợp con nuôi có tài sản riêng thì được nhận lại tài sản đó; nếu con nuôi có công lao đóng góp vào khối tài sản chung của cha mẹ nuôi thì được hưởng phần tài sản tương xứng với công lao đóng góp theo thỏa thuận với cha mẹ nuôi; nếu không thỏa thuận được thì yêu cầu Tòa án giải quyết.
5. Con nuôi có quyền lấy lại họ, tên của mình như trước khi được cho làm con nuôi.”
– Điều 78 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014:
“Điều 78. Quyền, nghĩa vụ của cha nuôi, mẹ nuôi và con nuôi
1. Cha nuôi, mẹ nuôi, con nuôi có quyền và nghĩa vụ của cha, mẹ, con được quy định trong Luật này kể từ thời điểm quan hệ nuôi con nuôi được xác lập theo quy định của Luật nuôi con nuôi.
Trong trường hợp chấm dứt việc nuôi con nuôi theo quyết định của Tòa án thì quyền, nghĩa vụ của cha nuôi, mẹ nuôi với con nuôi chấm dứt kể từ ngày quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật.
2. Quyền, nghĩa vụ của cha đẻ, mẹ đẻ và con đã làm con nuôi của người khác được thực hiện theo quy định của Luật nuôi con nuôi.
3. Quyền, nghĩa vụ giữa cha đẻ, mẹ đẻ và con đẻ được khôi phục kể từ thời điểm quan hệ nuôi con nuôi chấm dứt. Trong trường hợp cha đẻ, mẹ đẻ không còn hoặc không có đủ điều kiện để nuôi con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình thì Tòa án giải quyết việc chấm dứt nuôi con nuôi và chỉ định người giám hộ cho con theo quy định của Bộ luật dân sự.”