Lùm xùm từ thiện của TikToker Phạm Thoại và mẹ bé Bắp (chị Hòa) gây xôn xao dư luận mấy ngày qua, với số tiền lên đến hơn 16 tỷ đồng để giúp đỡ cho bé Bắp trong hành trình chữa bệnh ung thư máu. Trong khi thông tin về sức khỏe của bé Bắp ít được cập nhật cùng việc mẹ của bé là chị Hòa tránh né những câu hỏi liên quan đến khoản tiền từ thiện, chi trả viện phí cho con thì dư luận bắt đầu nghi vấn về tính minh bạch của khoản tài trợ khủng này.
D&P Legal sẽ chọn ra các vấn đề chính và chia sẻ góc nhìn đến Bạn, cụ thể như sau:
1. Cá nhân kêu gọi từ thiện bằng tài khoản riêng thì có trái luật không?
– Theo Điều 22, Điều 23 Nghị định 93/2021/NĐ-CP ngày 10/07/2021 của Chính phủ (“Nghị định 93/2021”) chỉ quy định cơ quan thông tin đại chúng, cơ sở y tế, quỹ từ thiện và tổ chức có tư cách pháp nhân mở tài khoản tại Kho bạc nhà nước hoặc Ngân hàng thương mại để tiếp nhận tiền đóng góp tự nguyện và hỗ trợ trực tiếp cho bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo, không đề cập trường hợp cá nhân kêu gọi từ thiện có được sử dụng tài khoản cá nhân hay không.
Do đó, việc Phạm Thoại kêu gọi từ thiện bằng số tài khoản cá nhân không trái với quy định pháp luật.
2. Cơ sở để Mạnh Thường Quân (“MTQ”) có quyền yêu cầu công khai thông tin đóng góp?
– Theo khoản 2 Điều 23 Nghị định 93/2021 quy định “Cá nhân tiếp nhận nguồn đóng góp tự nguyện và sử dụng để hỗ trợ trực tiếp cho bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo. Cá nhân tổng hợp đầy đủ thông tin về kết quả tiếp nhận, sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo và thực hiện công khai trên các phương tiện truyền thông”.
Do đó, việc nhà hảo tâm đã đóng góp để điều trị cho bé Bắp yêu cầu công khai chi phí điều trị cho và sao kê từ thiện là điều hoàn toàn hợp lý.
3. Nếu chị Hòa sử dụng dòng tiền từ thiện không đúng mục đích để chữa bệnh cho bé Bắp thì có hệ quả nào xảy ra?
3.1 Về Dân sự
+ Nếu chị Hòa không trực tiếp kêu gọi từ thiện (Phạm Thoại đứng ra quyên góp) thì pháp luật hiện hành không quy định hình thức chế tài đối với người được trợ giúp nhưng sử dụng không đúng mục đích ban đầu.
Tuy nhiên, nghĩa vụ của người được trợ giúp là phải sử dụng đúng mục đích trợ giúp ban đầu. Bởi vì đây là dạng giao dịch tặng cho có điều kiện (dùng vào mục đích nào đó khi kêu gọi quyên góp).
Nếu người được quyên góp không sử dụng đúng mục đích như lời kêu gọi khi quyên góp thì người đã quyên góp có thể yêu cầu người được quyên góp trả lại số tiền (tài sản) sử dụng sai mục đích.
+ Nếu chị Hòa là người trực tiếp kêu gọi từ thiện để chữa trị cho con nhưng lại sử dụng dòng tiền từ thiện cho mục đích khác như tiêu xài cá nhân – theo khoản 2 Điều 5 Nghị định 93/2021 quy định về các hành vi bị nghiêm cấm: “Báo cáo, cung cấp thông tin không đúng sự thật; chiếm đoạt; phân phối, sử dụng sai mục đích, không đúng thời gian phân phối, đối tượng được hỗ trợ từ nguồn đóng góp tự nguyện”, như vậy, có cơ sở cho rằng chị Hòa đã vi phạm pháp luật.
MTQ có căn cứ chứng minh số tiền mình quyên góp được sử dụng sai mục đích, nghĩa là mẹ bé Bắp không sử dụng số tiền để chữa bệnh cho bé thì có thể yêu cầu mẹ bé Bắp trả lại (thỏa thuận ngoài tố tụng) hoặc Khởi kiện Dân sự mẹ bé Bắp ra Tòa án để đòi lại số tiền mình đã quyên góp.
3.2 Về Hình sự
Nếu các nhà MTQ phát hiện tiền quyên góp thiếu minh bạch và có chứng cứ chứng minh cho việc này thì người quyên góp có thể trình báo với cơ quan cảnh sát điều tra có thẩm quyền vào cuộc để làm sáng tỏ vấn đề. Khi đó, tùy theo kết luận điều tra của cơ quan chức năng, nếu có sai phạm trong việc sử dụng tiền từ thiện sai mục đích thì hành vi này có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “Lạm dụng tín nhiệm để chiếm đoạt tài sản” theo quy định tại Điều 175 hoặc “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” quy định tại Điều 174 Bộ luật hình sự.
4. Trách nhiệm của Phạm Thoại là gì?
Về Phạm Thoại, trường hợp TikToker này là người trực tiếp kêu gọi từ thiện để hỗ trợ chi phí điều trị cho bé Bắp, sau đó trao lại toàn bộ số tiền quyên góp cho mẹ bé Bắp thì Phạm Thoại không có trách nhiệm pháp lý gì trong trường hợp này.
Tuy nhiên, nếu có căn cứ chứng minh Phạm Thoại được hưởng lợi bất chính trong tiền quyên góp cho việc điều trị bệnh của bé Bắp thì hành vi này có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” quy định tại Điều 174 Bộ luật hình sự hoặc là đồng phạm với mẹ bé Bắp trong tội đã nêu tại Mục 3.2 như trên.
Trên đây là một số bình luận của D&P Legal về một sự việc đang được sự quan tâm đông đảo của cộng đồng mạng (hoàn toàn không nhằm mục đích công kích cá nhân nào) – hy vọng mang đến thêm nhiều góc nhìn khách quan, trung lập và có cơ sở đến Quý Bạn đọc.
